Nguy cơ tiểu đường: nhận diện và phòng tránh

Các yếu tố nguy cơ tiểu đường hay đái tháo đường góp phần làm gia tăng khả năng mắc bệnh tiểu đường trong tương lai. Việc nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ sẽ giúp phòng tránh bệnh tiểu đường.

Công cụ giúp đánh giá nguy cơ mắc bệnh tiểu đường: The Finnish Diabetes Risk Score (FINDRISC)

The Finnish Diabetes Risk Score là công cụ nhằm dự đoán khả năng mắc bệnh tiểu đường, đái tháo đường type 2 khá chính xác và đang được áp dụng rộng rãi trên nhiều quốc gia.

Bộ công cụ là bảng các câu hỏi, bao gồm:

• Tuổi
• Chỉ số khối cơ thể BMI
• Giới tính
• Vòng eo
• Hoạt động thể lực mỗi ngày
• Chế độ ăn lành mạnh: nhiều rau, trái cây..,
• Đang điều trị tăng huyết áp
• Tiền căn tiền đái tháo đường hay đái tháo đường thai kỳ
• Tiền căn gia đình có người mắc bệnh tiểu đường

Theo khuyến cáo của ADA – Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ: Các yếu tố nguy cơ tiểu đường – đái tháo đường type 2 đã được nhận diện, bao gồm:

Thừa cân, béo phì: Nguy cơ tiểu đường type 2 thường gặp

Thừa cân là yếu tố nguy cơ nguyên phát đối với đái tháo đường type 2.

Nhiều mô mỡ sẽ làm cho các tế bào trở nên đề kháng với insulin.

Để biết bạn thừa cân hay béo phì, bạn cần phải đo chỉ số khối cơ thể ( BMI).

Nếu BMI ≥ 23 kg/m2 và kèm theo 1 trong các yếu tố nguy cơ sau đây, bạn cần phải được xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường:

Lối sống thụ động: Nguy cơ tiểu đường đang chờ bạn

Ít vận động là yếu tố nguy cơ gây bệnh tiểu đường – đái tháo đường type 2 quan trọng nhất.

Hoạt động thể lực sẽ giúp kiểm soát trọng lượng cơ thể, tăng sử dụng glucose làm năng lượng và giúp tế bào nhạy cảm hơn với insulin ( làm insulin hoạt động tốt hơn ).

Đó là lý do tại sao ngày nay bệnh tiểu đường đang gia tăng nhanh chóng.

Tiền căn gia đình:

Nếu có người thân trong gia đình ( cha, mẹ, anh chị em ruột) bị tiểu đường – đái tháo đường type 2 thì bạn sẽ có nguy cơ bị đái tháo đường type 2 cao hơn.

Sắc tộc/ chủng tộc:

Một số chủng tộc, sắc tột có gen dễ bị đái tháo đường type 2 hơn những nhóm dân khác.

Người Mỹ gốc Phi, Tây Ban Nha, thổ dân da đỏ và người Mỹ gốc Á…có nguy cơ bị đái tháo đường type 2 cao

Tiền đái tháo đường: tăng nguy cơ tiểu đường 33%

Tiền đái tháo đường là tình trạng đường huyết tăng cao hơn bình thường nhưng chưa đủ cao để chẩn đoán đái tháo đường type 2.

Khi ở giai đoạn tiền đái tháo đường, có thể bạn sẽ không có bất cứ dấu hiệu bệnh tiểu đường nào. Tuy nhiên các biến chứng tiểu đường đã bắt đầu xuất hiện.

Nếu không thay đổi lối sống và điều trị, tiền đái tháo đường có khuynh hướng tiến triển thành bệnh đái tháo đường type 2 trong tương lai gần.

Đái tháo đường thai kỳ

Nếu sản phụ bị tiểu đường thai kỳ ( đái tháo đường thai kỳ), sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường, đái tháo đường type 2 sau này.

Do vậy, đái tháo đường thai kỳ được cho là yếu tố nguy cơ gây bệnh tiểu đường type 2.

Phụ nữ có tiền căn sanh con > 4kg:

Phụ nữ đã từng sanh con > 4 kilograms có nguy cơ bị đái tháo đường type 2 sau này.

Nếu bạn đã từng sanh con > 4kg, đừng vội mừng, hãy nhanh chóng đi kiểm tra đường huyết.

Tăng huyết áp:

Huyết áp của bạn ≥ 140/90 mmHg hay đang bạn đang uống thuốc điều trị Tăng huyết áp, đều có nguy cơ bị bệnh tiểu đường – đái tháo đường.

Tăng huyết áp là bệnh nằm trong hội chứng chuyển hoá.

Rối loạn Lipid máu

Rối loạn mỡ máu cũng thuộc hội chứng chuyển hoá, do vậy cũng là yếu tố nguy cơ gây bệnh tiểu đường – đái tháo đường type 2.

Khi xét nghiệm mỡ máu, nếu HDL cholesterol <35 mg/dl và/hay TG >250 mg/dl. Bạn đã có nguy cơ bị tiểu đường sau này.

Phụ nữ có hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS):

Phụ nữ đã được chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang có nguy cơ cao bị đái tháo đường type 2.

Những dấu hiệu lâm sàng khác kết hợp với đề kháng Insulin:

Vòng eo lớn:

Nam có vòng eo > 92 cm, nữ có vòng eo > 80 cm : vòng eo lớn

Dấu hiệu gai đen ( acanthosis nigricans)

Gai đen là dấu hiệu của hội chứng chuyển hóa. Nguy cơ cao bị mắc bệnh tiểu đường trong tương lai.

Tiền sử bệnh mạch vành

Bệnh nhân có tiền sử mạch vành là những người có tiểm năng.

Tuổi 

Nguy cơ của bệnh tiểu đường, đái tháo đường type 2 tăng khi lớn tuổi, đặc biệt sau tuổi 45.

Có thể do khi lớn tuổi bệnh nhân có khuynh hướng ít hoạt động thể lực hơn, giảm khối lượng cơ, và tăng cân.

Tuy nhiên, đái tháo đường type 2 càng ngày xảy ra càng nhiều trên bệnh nhân trẻ tuổi.

Khi xác định mình thuộc nhóm nguy cơ, bạn nên đi xét nghiệm ngay để chẩn đoán đái tháo đường.

Nếu kết quả bình thường, bạn nên xét nghiệm lại mỗi 3 năm.

Tùy theo kết quả ban đầu mà việc xét nghiệm theo dõi lần sau có thể phải thường xuyên hơn.

Các công cụ đánh giá nguy cơ tiểu đường

Hiệp hội Đái tháo đường Hoa kỳ khuyến cáo sử dụng các công cụ giúp đánh gia 1nguy cơ tiểu đường.

Bảng đánh giá nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường dựa vào Diabetes Test Risk:

Bạn sẽ đánh giá nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường dựa vào các yếu tố nguy cơ sau:

• Tuổi
• Giới
• Tiền căn đái tháo đường thai kỳ
• Có người thân bị bệnh đái tháo đường
• Tăng huyết áp
• Hoạt động thể lực
• BMI

Bạn nên download bảng Diabetes Risk Test bên dưới để đánh giá.

Bàn luận: Nếu điểm đánh giá của bạn >= 5 điểm, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh đái tháo đường type 2.

Công cụ giúp đánh giá nguy cơ mắc bệnh tiểu đường của American Diabetes Association: Diabetes Risk Test

Bạn có thể download bảng trên về để đánh giá. Tuy nhiên, bạn cũng có thể đánh giá dựa vào công cụ đã được Bs Ngô Thế Phi xây dựng dựa trên Bảng đánh giá nguy cơ đái tháo đường trên: