Đề kháng insulin – Insulin resistance

Định nghĩa

Đề kháng insulin là tình trạng các cơ quan đích đáp ứng thất bại với hoạt động của insulin.

Các tế bào , đặc biệt ở mô cơ, gan và mô mỡ, chống lại insulin, qua đó giảm thẩm thấu glucose đi vào tế bào để tạo năng lượng và chuyển hóa.

Nguyên nhân gây đề kháng insulin

Nguyên nhân gây tăng để kháng insulin được chia làm 2 nhóm chính:

Nguyên nhân di truyền

Do đột biến hiếm gặp

• Thụ thể insilin
• Vận chuyển Glucose
• Protein dầu hiệu ( Signaling proteins)

Các dạng thường gặp

Là đột biến chưa được biết

Nguyên nhân mắc phải

• Ít vận động
• Ăn quá nhiều
• Lão hóa
• Thuốc
• Béo phì
• Tăng acid béo tự do ( FFA)…

Chẩn đoán đề kháng insulin

Chẩn đoán lâm sàng

The American Association of Clinical Endocrinology đưa ra tiêu chuẩn chẩn đoán đề kháng insulin dựa trên các yếu tố nguy cơ và biểu hiện lâm sàng:

Nguy cơ – Lâm sàng	Mức bất thường
Thừa cân / Béo phì	BMI ≥ 25 kg/m2
Tăng Triglyceride	≥ 150 mg/dl
HDL Cholesterol thấp Nam Nữ	< 40 mg/dl < 50 mg/dl
Tăng huyết áp	≥ 130/85 mmHg
Đường huyết sau 2 giờ thực hiện nghiệm pháp dung nạp Glucose 75gr	> 140 mg/dl
Đường huyết đói	110 -125 mg/dl
Những yếu tố nguy cơ khác	– Tiền căn gia đình bị đái tháo đường type 2, tăng huyết áp hay bệnh mạch vành. – Hội chứng buồng trứng đa nang – Lối sống lười vận động – Lớn tuổi – Nhóm sắc dân có nguy cơ bệnh tiểu đường hay bệnh mạch vành cao.
AACE Clinical Criteria for Diagnosis of the Insulin Resistance Syndrome.

Các xét nghiệm chẩn đoán đề kháng insulin

Trong thực hành lâm sàng, không có xét nghiệm nào thường được sử dụng để chẩn đoán đề kháng insulin.

Những test sau dùng để đánh giá đề kháng insulin, sử dụng trong nghiên cứu:

• Homeostatic model assessment for insulin resistance ( HOMA -IR)
• Quantitative insulin sensitivity check index (QUICKI)

Điều trị

Điều trị đề kháng insulin

Điều trị không dùng thuốc

Điều trị đề kháng insulin phải bao gồm:

• Giảm cân nếu thừa cân, béo phì
• Tăng cường vận động, tập thể dục
• Thực hiện chế độ ăn lành mạnh.

Điều trị đề kháng insulin bằng thuốc

Các thuốc tác dụng trực tiếp vào cơ chế kháng insulin bao gồm: Metformin và Thiazolidinedione ( cụ thể là Pioglithazone).

Các thuốc tác dụng gián tiếp qua cơ chế giảm cân, bao gồm SGLT2i và GLP-1.

Metformin

Metformin giảm đề kháng insulin ở các cơ quan: Gan, cơ và đường tiêu hóa.

• Metformin giảm tạo đường từ gan
• Giảm ly giải glycogen đã được dự trữ ở gan
• Tăng sử dụng glucose ở cơ nhờ insulin
• Tăng dự trữ Glycogen ở cơ
• Giảm quá trình oxy hóa acid béo tạo glucose ở cơ và gan
• Tăng chuyển hóa glucose yếm khí ở ruột non.

Tấ cả các cơ chế này đề giúp giảm Glucose trong máu.

Pioglithazone

Pioglithazone giúp insulin tăng nhạy cảm hơn đối với các cơ quan đích.

Tuy nhiên, thuốc lại có nhiều tác dụng bất lợi: tăng cân, phù, xấu thêm tình trạng suy tim và tăng nguy cơ gãy xương.

Điều trị đề kháng insulin nặng

Đề kháng insulin nặng khi bệnh nhân phải sử dụng insulin ngoại sinh > 2 UI /kg cân nặng để kiểm soát đường huyết.

Thuốc điều trị đề kháng insulin nặng

Insulin đậm đặc

Insulin vẫn là nền tảng trong điều trị đề kháng insulin nặng trên lâm sàng.

Insulin U300 hay U500 phù hợp hơn trong điều trị đề kháng insulin nặng vì thể tích insulin tiêm vào sẽ ít hơn.

Metformin

Metformin được khuyến cáo phối hợp với insulin trong điều trị đề kháng insulin nặng:

• Giảm đường huyết tốt hơn.
• Giảm liều insulin.
• giảm tác dụng gây tăng câm của insulin.

GLP-1

Nhóm đồng vận GLP-1 khi phối hợp với insulin và Metformin giúp kiểm soát đường huyết rất hiệu quả.

Thuốc còn có nhiều lợi ích trên giảm cân, giảm nguy cơ tim mạch và lợi ích trên suy thận.

Các nhóm thuốc khác

Pioglithazone

Thuốc phối hợp với insulin làm tăng cân nhiều hơn và không giúp giảm đường huyết thêm nhiểu, dồng thời không giảm liều insulin có ý nghĩa.

Ức chế SGLT2

Thuốc có lợi trong việc giảm cân, có thể phối hợp với insulin và Metformin, tuy nhiên chưa có dữ liệu nghiên cứu trong điều trị đề kháng insulin nặng.