Tăng đường huyết sau ăn rất thường gặp trên bệnh nhân đái tháo đường type 2, đặc biệt là bệnh nhân Châu Á, trong đó có Việt Nam. Nguyên nhân có thể do những lý do sau:
1. Rối loạn pha tiết insulin sau ăn
2. Thói quen ăn nhiều carbohydrate
3. Tăng glucagon
Chúng ta điều biết rằng, biến chứng do đái tháo đường tương quan với chỉ số HbA1c. Nếu HbA1c>7%, bệnh nhân tăng nguy cơ mắc các biến chứng sau này.
Chỉ số HbA1c cao hay thấp là do sự đóng góp của cả đường huyết đói và đường huyết sau ăn.
HbA1c < 8,3%: đường huyết sau ăn đóng góp nhiều hơn đường huyết đói, trong khi đó HbA1c>8,3%: đường huyết đói đóng góp vào chỉ số HbA1c nhiều hơn.
Tăng đường huyết sau ăn sẽ gây nên những hậu quả gì ?
Rất nhiều nghiên cứu cho thấy tăng đường huyết sau ăn liên hệ mật thiết với các nguy cơ và biến cố tim mạch.
Ngoài ra tăng đường huyết sau ăn cũng liên quan đến các biến chứng võng mạc mắt, tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư tuyến tuỵ và suy giảm nhận thức ở bệnh nhân đái tháo đường lớn tuổi. Ngoài ra, tăng đường huyết sau ăn còn là thủ phạm gây ra những stress oxi hoá, phản ứng viêm, rối loạn chức năng nội mạc, giảm thể tích và dòng máu nuôi cơ tim.
Điều trị tăng đường huyết sau ăn như thế nào?
Để tránh những biến chứng do đái tháo đường, bệnh nhân phải được kiểm soát cả đường huyết đói lẫn đường huyết sau ăn. Có một thực tế trong điều trị trên lâm sàng hiện nay là rất nhiều Bác sĩ ( và cả bệnh nhân ) chỉ quan tâm tới đường huyết đói, điều này là cần thiết nhưng chưa đủ.
– Đường huyết sau ăn: đo sau khi ăn 1- 2 giờ.
– Mục tiêu điều trị:
Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ – ADA: đường huyết sau ăn 1-2 giờ: < 180 mg/dl
Theo Liên đoàn Đái tháo đường Thế giới – IDF: đường huyết sau ăn < 160 mg/dl
Để kiểm soát đường huyết sau ăn, bệnh nhân vận động, tập thể dục thường xuyên và duy trì cân năng cơ thể hợp lý.
Bên cạnh đó, bệnh nhân cần chọn thức ăn có chỉ số đường thấp ( Glycaemic index). Để biết thức ăn nào có chỉ số đường thấp, trung bình hay cao bạn cần tư vấn Bác sĩ dinh dưỡng hay bác sĩ Nội Tiết. Việc ăn nhiều rau trong mỗi bữa ăn giúp giảm đường huyết sau ăn hiệu quả. Nếu bạn không thể ăn nhiều rau, bạn cần phải bổ sung những sản phẩm giàu chất xơ khác.
Bên cạnh thực hiện chế độ ăn, những nhóm thuốc điều trị đái tháo đường sau giúp kiểm soát đường huyết sau ăn hiệu quả:
1. Nhóm thuốc ức chế α glucosidase
Nhóm thuốc này có tác dụng làm chậm quá trình hấp thu carbohydrate từ đường ruột vào máu, do vậy giúp giảm đường huyết sau ăn.
2. Nhóm thuốc ức chế dipeptidyl peptidase-4 ( DDP-4)
Nhóm thuốc này giảm đường huyết nhờ cơ chế ức chế men DDP-4 giúp kéo dài thời gian hoạt động của hormone GLP-1, hormone GLP-1 giúp tăng tiết insulin và giảm tiết glucagon do vậy giảm cả đường huyết đói lẫn đường huyết sau ăn.
3. Nhóm thuốc Glinides
Nhóm thuốc glinide có cơ chế hạ đường huyết tương tự như nhóm sulfonylureas nhưng vị trí tác dụng khác nhau. Thuốc có thời gian tác dụng ngắn, chỉ khoảng 1-2 giờ do đó khi uống cùng với bữa ăn sẽ giúp hạ đường huyết sau ăn.
4. Thuốc GLP-1 analog
Hormone GLP-1 được tiết ra từ ruột có tác dụng kích thích tế bào β tuỵ tiết insulin và ức chế tế bào α tuyến tuỵ tiết glucagon. GLP-1 analog là thuốc hoạt động theo cơ chế trên, giúp giảm đường huyết sau ăn, làm chậm trống dạ dày, giảm cân…
5. Thuốc Insulin
Một số loại insulin có tác dụng nhanh, ngắn được sản xuất giúp kiểm soát đường huyết sau ăn:
– Insulin Regular
– Insulin analog: Aspart, Lispro, glulisine
Tóm lại:
Đường huyết sau ăn liên quan đến rất nhiều biến chứng trên bệnh nhân đái tháo đường.
Việc kiểm soát đường huyết phải bao gồm cả đường huyết đói, đường huyết sau ăn và HbA1c.
Để kiểm soát đường huyết sau ăn cần tới chế độ ăn hợp lý và chọn lựa thuốc điều trị thích hợp.
