Khám cảm giác bằng chạm nhẹ – Light touch test

Khám cảm giác bằng chạm nhẹ (Light Touch Test) là một trong những bước cơ bản nhưng có giá trị cao trong khám thần kinh ngoại biên, đặc biệt đối với bệnh nhân đái tháo đường (Diabetes Mellitus).
Mục đích chính là phát hiện sớm tổn thương sợi thần kinh cảm giác to (Aβ fibers) – biểu hiện đầu tiên của bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường (Diabetic Peripheral Neuropathy – DPN).

Phương pháp khám đơn giản này (còn được gọi là phương pháp khám Ipswich Touch) có thể được sử dụng để sàng lọc mất cảm giác bảo vệ (LOPS) trong trường hợp không có sẵn sợi monofilament 10 gram hoặc rung âm thoa 128 Hz.

Phương pháp khám Ipswich Touch có tính tương đồng với các phương pháp khám cảm giác bảo vệ này nhưng độ chính xác trong dự đoán loét chưa được thiết lập.

Mục đích thực hiện test Light touch

Khám nhằm mục đích phát hiện mất cảm giác bảo vệ – LOPS (Loss of Protective Sensation).

Mất cảm giác bảo vệ thường do bệnh lý đa dây thần kinh ngoại biên do đái tháo đường.

Cách thực hiện test chạm nhẹ này dùng để thay thế khi không thực hiện được với phương pháp monofilament hay rung âm thoa.

Quy trình thực hiện “Khám cảm giác bằng chạm nhẹ” (Light Touch Test)

Bước 1 – Chuẩn bị và giải thích

• Đảm bảo phòng yên tĩnh, bệnh nhân nằm hoặc ngồi thoải mái.
• Giải thích rõ mục đích: “Bác sĩ sẽ chạm nhẹ lên da, anh/chị nhắm mắt và nói ‘có’ nếu cảm nhận được.”

Bước 2 – Kiểm tra cảm giác bình thường

• Chạm thử lên vùng da bình thường (cẳng tay) để bệnh nhân hiểu cảm giác “chạm nhẹ”.

Bước 3 – Khám các vùng cảm giác ngoại biên

• Yêu cầu bệnh nhân nhắm mắt.
• Người kiểm tra dùng đầu ngón tay trỏ của mình chạm nhẹ liên tục vào đầu ngón chân thứ nhất, thứ ba và thứ năm của bệnh nhân ở cả hai bàn chân trong 1-2 giây.
• Khi chạm không ấn, gõ hay chọc.

Bước 4 – So sánh hai bên

• Luôn kiểm tra đối xứng hai bên để phát hiện tổn thương khu trú.

Bước 5 – Ghi nhận kết quả khám cảm giác chạm nhẹ

Kết luận mất cảm giác bảo vệ khi bệnh nhân không cảm nhận được sự chạm ở ≥ 2 vị trí khám.

🦶 7. Ý nghĩa trong bệnh thần kinh do đái tháo đường (Diabetic Neuropathy)

• Bệnh thần kinh đái tháo đường thường có phân bố kiểu “vớ – găng tay” (stocking-glove pattern), bắt đầu từ ngón chân, bàn chân rồi lan dần lên trên.
• Mất cảm giác chạm nhẹ khiến bệnh nhân:
  • Không nhận biết chấn thương nhỏ
  • Không phản xạ tránh lực tỳ, gây loét bàn chân
  • Tăng nguy cơ nhiễm trùng và cắt cụt chi
• Do đó, Light touch test nên được thực hiện định kỳ mỗi 6–12 tháng ở bệnh nhân đái tháo đường type 1 và type 2.

---

Kết hợp với các test khác

Test	Loại cảm giác	Dụng cụ	Mục đích
Monofilament test (10 g)	Áp lực	Sợi nylon	Phát hiện mất cảm giác bảo vệ
Vibration test	Rung	Âm thoa 128 Hz	Kiểm tra sợi thần kinh to
Pinprick test	Đau	Kim nhọn	Kiểm tra sợi thần kinh nhỏ
Temperature test	Nhiệt	Ống nước nóng/lạnh	Kiểm tra sợi C và Aδ

Nguồn tham khảo: Practical guidelines on the prevention and management of diabetes-related foot disease – IWGDF 2023 update