Khác nhau giữa đái tháo đường type 1 và type 2

Bệnh đái tháo đường hay tiểu đường có type 1, type 2, tiểu đường thai kỳ và nhóm có các nguyên nhân đặc biệt.

Giữa đái tháo đường type 1 và đái tháo đường type 2 có sự khác nhau về nguyên nhân gây bệnh, khởi phát của triệu chứng và cách thức điều trị.

Nguyên nhân gây bệnh đái tháo đường type 1 và type 2

Nguyên nhân gây đái tháo đường type 1

Cơ thể của người bệnh tự sản xuất kháng thể và các tự kháng thể này tấn công và phá hủy nơi sản xuất insulin là các các tiểu đảo tụy. Quá trình tự sản xuất kháng thể được cho là do sự kích hoạt của virus, môi trường… trên cơ địa bệnh nhân có gene liên quan.

Khi insulin không được tiết ra, đường Glucose trong máu sẽ tăng rất cao.

Nguyên nhân đái tháo đường type 2

Cơ chế gây bệnh

Đái tháo đường type 2 không phải do cơ chế miễn dịch, có nhiều cơ chế khác nhau phối hợp gây tăng đường Glucose trong máu:

• Đề kháng insulin ở mô: các tế bào ở gan, mô cơ, mỡ… chống lại tác dụng của insulin, làm đường glucose không đi vào tế bào mà nằm lại trong máu.
• Theo thời gian, các tế bào sản xuất insulin ở tụy cũng suy giảm chức năng, lượng insulin tiết ra suy giảm về số lượng.
• Tăng sự tái hấp thu đường glucose ở thận, làm đường trong máu càng tăng.
• Tăng tạo đường ở gan
• Có sự rối loạn dẫn truyền thần kinh từ não bộ, góp phần tăng đường huyết.
• Tăng tiết Glucagon từ tế bào anpha ở tuyến tụy, làm tăng đường máu…

Nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2

Nhiều yếu tố nguy cơ góp phần tăng khả năng mắc bệnh đái tháo đường type 2:

• Béo phì, thừa cân
• Ít vận động
• Di truyền: có bố mẹ, anh chị em, con cái bị bệnh tiểu đường.
• Tiền đái tháo đường hay đái tháo đường thai kỳ: tăng nguy cơ chuyển thành đái tháo đường type 2
• Phụ nữ sanh con > 4kg hay bị buồn trứng đa nang.
• Có rối loạn lipid máu, tăng huyết áp…

Triệu chứng của tiểu đường type 1 và type 2

Cả tiểu đường type 1 và type 2 đều có thể có các triệu chứng tiểu đường như:

• Uống nhiều, tiểu nhiều, sụt cân, ăn nhiều…
• Mệt mỏi,
• Tê tay, chân, châm chích,
• Mờ mắt, giảm thị lực,
• Nhiễm trùng tái phát: nhiễm trùng tiểu, nấm âm đạo, vết thương lâu lành…

Tuy nhiên, có sự khác nhau về cách xuất hiện các triệu chứng của tiểu đường type 1 và type 2:

Triệu chứng tiểu đường type 1

Các triệu chứng thường xuất hiện rầm rộ: tiểu nhiều, uống nhiều và sụt cân nhanh.

Xuất hiện trên bệnh nhân trẻ tuổi, thường dưới 35 tuổi.

Trước đó vài tuần, có thể có đợt nhiễm siêu vi: sốt, đau cơ, viêm hô hấp trên…

Nhanh chóng diễn tiến tới tình trạng nhiễm ceton acid:

• Mất nước rất rõ: khát, môi khô…
• Hơi thở có mùi ceton,
• Có thể có đau bụng,
• Rối loạn tri giác: lừ đừ, lơ mơ, hôn mê và tử vong nếu không điều trị kịp thời

Triệu chứng tiểu đường type 2

Ngược lại với các triệu chứng xuất hiện rầm rộ, nhanh cóng của tiểu đường type 1, bệnh nhân type 2 có thể không có triệu chứng nào hay có những triệu chứng tiểu đường chung ở trên.

Diễn tiến của bệnh khá ăm thầm, đôi khi phát hiện tình cờ khi xét nghiệm tổng quát.

Diễn tiến từ từ, khi có triệu chứng giảm cân, uống nhiều, tiểu nhiều… bệnh nhân mới xét nghiệm để chẩn đoán bệnh.

Có thể phát hiện khi có vết thương lâu lành, hay giảm thị lực, rối loạn cương dương, bị tê chân, lao phổi …

Bệnh tiểu đường type 2 thường xuất hiện trên bệnh nhân thừa cân, béo phì, lớn tuổi, có người trong gai đình mắc bệnh tiểu đường.

Chẩn đoán phân biệt đái tháo đường type 1 với type 2

Ngoài đặc điểm trên lâm sàng, bác sĩ cần chỉ định các xét nghiệm để phân biệt giữa đái tháo đường type 1 với type 2:

Xét nghiệm các dấu ấn tự kháng thể

Tiểu đường type 1 có đặc điểm là có sự xuất hiện của các tự kháng thể:

• ICA: islet autoantibodies – Kháng thể kháng tiểu đảo tụy
• Anti GAD – Glutamic acid decarboxylase

Tuy nhiên có 5 -10% trường hợp tiểu đường type 1 có kết quả âm tính với tự kháng thể.

Trong trường đó, các xét nghiệm C-peptide hay điều trị thử với thuốc uống có thể giúp chẩn đoán xác định.

Bảng hướng dẫn chẩn đoán phân biệt đái tháo đường type 1 với type 2. Theo ADA 2024:

Xét nghiệm cho thấy giảm nồng độ insulin máu

Trong tiểu đường type 1, tế bào beta tuyến tụy bị phá hủy, giảm tiết insulin:

• C-peptid: rất thấp
• Insulin máu: rất thấp

Điều trị đái tháo đường type 1 vs type 2

Trong cả 2 type đái tháo đường, bệnh nhân đều cần tuân thủ chế độ ăn và tăng cường vận động.

Phác đồ điều trị đái tháo đường type 1 và type 2 có sự khác nhau:

Điều trị đái tháo đường type 1

Insulin là thuốc duy nhất dùng điều trị đái tháo đường type 1.

Trong trường hợp nặng, nhiễm ceton acid, bệnh nhân cần nhập viện. Điều trị với insulin truyền tĩnh mạch và bù dịch tích cực.

Bệnh nhân cần tiêm insulin mỗi ngày để kiểm soát đường huyết.

Thuốc uống không có tác dụng đối với bệnh nhân đái tháo đường type 1.

Điều trị đái tháo đường type 2

Đối với đái tháo đường type 2, cả thuốc uống và insulin đều được sử dụng để kiểm soát đường huyết.

Tùy theo từng bệnh nhân mà Bác sĩ sẽ chọn phác đồ điều trị thích hợp: chỉ sử dụng thuốc uống hay chỉ tiêm insulin hay phồi hợp cả thuốc uống với tiêm insulin.

Nguồn: Diagnosis and Classification of Diabetes: Standards of Care in Diabetes—2024