Điều trị bệnh tiểu đường như thế nào?

Điều trị bệnh tiểu đường hay đái tháo đường (ĐTĐ) đã thay đổi mạnh mẽ trong 10 năm gần đây với hàng loạt thuốc mới, chiến lược điều trị cá thể hóa và các mục tiêu lâm sàng khác nhau dựa trên bệnh đồng mắc.

Các khuyến cáo ADA 2025 và AACE 2023 nhấn mạnh:

• Điều trị toàn diện: glucose – huyết áp – lipid – thận – béo phì – tim mạch.
• Cá thể hóa điều trị dựa vào BMI, nguy cơ hạ đường huyết, biến chứng, khả năng chi trả.
• Ưu tiên GLP-1RA và SGLT2 inhibitors nếu bệnh nhân có béo phì, bệnh tim mạch, suy tim hoặc bệnh thận.

Sinh lý và Cơ chế bệnh sinh bệnh Đái tháo đường

Rối loạn nền tảng của ĐTĐ type 2

1. Đề kháng insulin ở gan và mô cơ → tăng glucose máu lúc đói.
2. Suy giảm tiết insulin từ tế bào beta tụy.
3. Tăng glucagon bất thường từ tế bào alpha, cũng từ tuyến tụy
4. Tăng tân sinh đường ở gan: làm gia tăng đường lúc đói
5. Giảm incretin (GLP-1, GIP) → giảm tiết insulin sau ăn.
6. Tăng tái hấp thu glucose ở thận qua kênh SGLT2.

Cơ chế bệnh sinh của ĐTĐ type 1

• Phá hủy tự miễn tế bào beta tụy.
• Thiếu insulin tuyệt đối → nhiễm toan ceton (DKA).

Đặc điểm lâm sàng của bệnh Tiểu đường

Tùy theo các thể tiểu đườngkhác nhau, mức đường huyết trong máu mà biểu hiện lâm sàng của bệnh khác nhau.

• Khát nhiều, tiểu nhiều, sụt cân.
• Mệt mỏi, nhìn mờ, nhiễm trùng tái phát.
• Tê chân tay (bệnh lý thần kinh).
• Ở giai đoạn muộn: biến chứng tim mạch, thận, mắt, bàn chân.

Chẩn đoán Đái tháo đường

Theo ADA 2025:

Xét nghiệm	Giá trị chẩn đoán
HbA1c	≥ 6.5%
Đường huyết tương lúc đói – FPG	≥ 126 mg/dL (≥ 7.0 mmol/L)
Đường 2 giờ sau thực hiện nghiệm pháp dung nạp uống 75gr Glucose – OGTT 2h	≥ 200 mg/dL
Đường huyết bấy kỳ thời điểm nào – Random plasma glucose	≥ 200 mg/dL + triệu chứng cổ điển của đái tháo đường

Phân loại ĐTĐ:

• Tiểu đường Type 1
• Tiểu đường Type 2
• Tiểu đường Thai kỳ (GDM)
• Các thể đặc hiệu khác (MODY, bệnh tụy ngoại tiết, thuốc, hoá chất)

Điều trị bệnh Tiểu đường

Mục tiêu điều trị theo ADA 2025/AACE

• HbA1c:
  • Đa số bệnh nhân: < 7%
  • Bệnh nhân trẻ, mới mắc, không biến chứng: < 6.5%
  • Người lớn tuổi, nhiều bệnh đi kèm: < 7.5–8%
• Glucose đói: 80–130 mg/dL
• Glucose sau ăn: < 180 mg/dL

Chiến lược điều trị đái tháo đường theo ADA/AACE 2025

Thay đổi lối sống (Lifestyle Management)

• Nếu thừa cân, béo phì: Giảm cân ≥ 5–10% trọng lượng cơ thể → cải thiện đường huyết rõ rệt.
• Tập thể dục ≥ 150 phút/tuần (aerobic + kháng lực).
• Ăn ít tinh bột tinh chế, tăng chất xơ.
• Ngưng thuốc lá, hạn chế bia rượu.
• Ngủ 7–9 giờ mỗi ngày.

Điều trị Bệnh tiểu đường Type 2 bằng thuốc hạ đường huyết

Thuốc lựa chọn hàng đầu: Metformin

Thuốc được nghiên cứu và sử dụng qua thời gian dài: an toàn và có lợi trên biến có tim mạch:

• Giảm HbA1c 1–1.5%
• An toàn, rẻ tiền
• Chỉ định nếu không chống chỉ định (eGFR ≥ 30)

Nhóm thuốc hàng thứ 2: Cá thể hóa theo bệnh đồng mắc (Khuyến cáo của ADA 2025)

Nếu bệnh nhân có bệnh lý tim mạch xơ vữa (ASCVD):

→ Ưu tiên GLP-1RA (semaglutide, liraglutide) hoặc SGLT2i (empagliflozin).

Nếu bệnh nhân có suy tim:

→ Bắt buộc phối hợp với nhóm thuốc SGLT2i ( Empagliflozin hay Dapagliflozin…)

Nếu có bệnh thận mạn (CKD):

→ Ưu tiên nhóm SGLT2i. Có thể chỉ định GLP-1RA nếu chống chỉ định với SGLT2.

Nếu bệnh nhân béo phì:

→ Ưu tiên GLP-1RA/dual GLP-1/GIP (tirzepatide) → giúp giảm cân mạnh.

Nếu cần giảm đường nhanh:

→ Basal insulin hoặc GLP-1RA.

Tuy nhiên, việc giảm đường huyết nhanh bằng Insulin có thể làm xấu thêm bệnh võng mạc do đái tháo đường hay viêm dây thần kinh ngoại biên do Insulin.

Nếu hạn chế chi phí:

→ Sulfonylureas hoặc TZD, nhóm ức chế DPP4.

Điều trị bệnh tiểu đường với insulin (Insulin Therapy)

Khi nào bắt đầu insulin?

Khởi trị với Insulin ngay khi:

• HbA1c ≥ 10%
• Glucose ≥ 300 mg/dL
• Sụt cân nhiều, nghi ngờ thiếu insulin
• DKA
• Không đáp ứng với phác đồ 2–3 thuốc

Cách khởi đầu với Insulin

• Insulin nền – Basal insulin: 0.2 U/kg hoặc 10 U/ngày
• Tăng liều 2 U mỗi 3 ngày đến khi đạt mục tiêu
• Kết hợp GLP-1RA để giảm tăng cân/hạ đường

Phác đồ điều trị Bệnh đái tháo đường Type 2 – T2D theo ADA 2025

Giáo dục bệnh nhân Tiểu đường

• Hướng dẫn bệnh nhân tự theo dõi đường huyết, nhận biết dấu hiệu hạ đường huyết.
• Tuân thủ thuốc, không tự ý bỏ thuốc.
• Tuân thủ chế độ ăn dành cho người tiểu đường, tập thể dục tích cực
• Kiểm tra mắt – thận – thần kinh mỗi 6–12 tháng.
• Chăm sóc bàn chân hằng ngày.
• Giảm cân và duy trì hoạt động thể lực.
• Xét nghiệm đánh giá HbA1c mỗi 3 tháng

LƯU Ý: Nội dung trong bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin y khoa và không thay thế cho tư vấn, chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi áp dụng.